సుందరి

ఆంధ్రప్రభ        తే10-8-1960దీ. ప్రచురితం

అతని పేరు బంగారయ్య.  అంతే...అతనింట్లో వెతికి చూచినా చిన్నమెత్తు బంగారం కనిపించదు.  కాని అతని కూతురు సుందరి మాత్రం బంగారం లాంటిది.  బంగారయ్య యేనాడూ చేతనైతే ఒకరికి సహాయంచేసాడే కానీ, ఒకరి సహాయానికి చేయి చాచలేదు.  యితరుల కష్టాలు విని సానుభూతి పడ్డాడే కానీ—తన విషాదాన్ని యే పరిస్థితిలోనూ పెదవిదాట నివ్వలేదు.

          యింతవరకూ బంగారయ్య జీవించి ఉన్నాడంటే అందుకు కారణం, అతని గుండెనిబ్బరం, తరగని ఆత్మస్థైర్యం.  మనసులో మనసై, కష్టసుఖాలలో భాగస్వామి అయిన భార్య, సుందరిని ప్రసవించి- సుందరి అందాన్ని చూచుకోకుండానే తనదారి తాను చూచుకొంది. వారి అన్యోన్య అనురాగం తెనిసినవారు “బంగారయ్య హృదయం బద్దలయి పోతుంది” అనుకొన్నారు. కాని అంత విషాదాన్ని యెలా దిగమింగ గలిగాడో! బంగారయ్య.

          తగిలిన చోటే తిరిగి దెబ్బ తగలడం సహజం కాబోలు.. బంగారయ్య భార్య మరణించిన సంవత్సరం తిరక్కుండానే చేతికందుకొస్తాడనుకున్న చెట్టంత కొడుకు రైలు ప్రమాదంలో మట్టి కలిసిపోయాడు.  బంగారయ్య దుఁఖాన్ని  దిగమింగాడు. యింకా బంగారయ్య జీవితయాత్ర సాగిస్తున్నాడంటే, “పుత్రశోకం అతన్ని కదిలించలేదు”. అని భావించ నక్కరలేదు.  అనుక్షణం అతని హృదిలో ఆరని అగ్ని రేగుతూనే ఉంది.  విధికి ఎదురుగా నిలచి, మొండిగా బ్రతుకు సాగింపనారంభించాడు.

          తన ఆశలన్ని సుందరి పై కేంద్రీకరించి—తల్లి లేని సుందరిని సర్వమూ తానే అయి పెంచసాగేడు.  సుందరి ఆటపాటల్లో—అమాయకపు నవ్వులో---చిలిపి అల్లరిలో క్రమంగా తనకు తగిలిన గాయాల్ని మరచిపోయాడు.  విధి కలిగించిన గాయాలను –కాలమే మాన్పాలి.  సుందరి చిన్నతనంలో అల్లరికి, చిలిపితనానికి ప్రతిబింబం.  కాని కాలంతో పాటు ఎదుగుతున్న కొద్ది ఆమెలో అల్లరితనం తగ్గిపోయింది.

          సుందరి అందమైంది అంటే చాలదు, అందానికి సుందరి ప్రమాణం –అంటే అతిశయోక్తి కాదు.  ఆమె అందమంతా, నిర్మలమై, విశాలమైన ఆమెకళ్ళలో దాగిఉంది. వయసుతో పాటు,కోరికలూ ఆమెచుట్టూ పెరిగి పెనవైచుకున్నాయి.  తండ్రిగా బంగారయ్య సుందరిని ఓ అయ్య చేతిలో ఉంచి తన ధర్మాన్ని నిర్వర్తించుకుందామని ప్రయత్నాలారంభించక పోలేదు. అతని దరిద్రం-ఆశలకు-బంధాలు వేస్తోంది. అయినా అతడు ప్రయత్నం విరమించలేదు.

          సుందరి జీవితాన్ని గురించి అందమైన కలలు కనేది. పగలూ,రాత్రి కూడా, చాలావరకు తీరిక సమయాన్ని తీయని ఊహల్లో గడిపేది. ఆడదానిగా తన జీవితం సార్ధక పరచుకునేందుకు – ఆలంబన – అంతే ఆకాంక్ష. అందరు ఆడపిల్లల్లాగే - -తన అందచందాలకు యీడైన భర్త – ఆశలకూ, ఆశయాలకూ నీడైన భర్తతో – జీవితాన్నీ, మధువసంతంగా గడిపిముద్దుల పాపల ను కని అందరిలోనూ “సుందరి ఎంత అదృష్టవంతురాలు” అని అనిపించుకోవాలని, తన అమ్మ, అమ్మమ్మల్లాగే సాధారణ సంసారిక జీవితంలో స్వర్గాన్ని సృజించుకొని అంచులదాకా నడవాలని కలలు కనేది.

          రోజులు దొర్లుతున్న కొద్దీ ఆమెలో అర్ధంకాని వెలితి ఆరంభమైంది.  క్రమంగా జీవితమవగతమవసాగింది. పగటికలలు – అసంతృప్తి అధికమయాయి.  ఒంటరితనం అలవాటయింది.  కిలకిలా నవ్వుతూ, ముద్దుగా మాట్లాడే సుందరి మూగబోయింది.  ఆమెకళ్ళలో ఆవేదన కాపురం చేయసాగింది. ఆమెలో మార్పు బంగారయ్య గుర్తించకపోలేదు.  చేతకాని వాడూ,కాసులేనివాడూ యేంచేయగలడు.  అహోరాత్రాలు,రెండోకంటికి తెలియకుండా తపించసాగాడు.  తిరిగి అతని గుండెల్లో మంటలు రేగాయి.

          తన దృష్టిలో నున్న పెళ్ళికొడుకు లందరి గడపలూ గంపెడంత ఆశతో ఎక్కి, మోయలేనంత నిరాశ తో దిగాడు. “ నా కూతురు అందమైంది”అన్నాడు బంగారయ్య. “ఆడదాని అందం ఎంత కాలం నిలుస్తుంది” అంది సమాజం. “గుణవంతురాలు కూడా” అని గట్టిగా అరిచాడు. “గుణంకన్నా మాకు కట్నం మిన్న” అని రెట్టింపుగా అరిచింది లోకం- సమాజ నగ్నస్వరూపం. బంగారయ్య ముందు నృత్యం చేసింది.  నిరాశాపూరితమైన బంగారయ్య హృదయం బ్రద్దలైంది.  దిక్కులు శూన్యం గా కనుపించాయి.  సుందరి కల్యాణం తను బ్రతికుండగా కలిసిరాదేమో!.  అని బావురుమన్నాడు. అతన్ని చూసి లోకం “పాపం! బంగారయ్య” అని విషపునవ్వు నవ్వింది.  నా పెళ్ళికోసం దిగులుపడకు ...నాన్నా!.నాకసలు పెళ్ళి చేసుకోవాలని లేదు”. అని సుందరి తండ్రిని ఓదార్చడానికి యత్నించి ఓడిపోయింది.  పెరిగిన బంగారయ్య గడ్డంలో చిరునవ్వు విషాదంగా దూరి మాయమయింది.

బంగారయ్య యిష్టా – అయిష్టాలతో నిమిత్తం లేకుండా అతని చేతకానితనం – సుందరి పెళ్ళి ప్రయత్నాలను తాత్కాలికంగా విరమింపచేసింది.  ఓనాడు సుందరి పోరంటానికి వెళ్ళింది.  ఎదుటి హృదయాలను అర్ధం చేసుకోలేని – ఆడ వాళ్ళంతా తలో మాట అన్నారు.  “యింకా ఎప్పుడు చేస్తాడే నీ పెళ్ళి - -మీ నాన్న” యీసడించింది రంగమ్మ.

“నలుగురి తోపాటు నారాయణ కట్నాలివ్వక పోతే పిల్లలు యిల్లు కదులుతారటే – యీ కాలంలో - - మీ నాన్న పిచ్చికానీ”, అని నోరు నొక్కుకొని మరీ రిమార్కుచేసి - -యింకా చాలక చులకనగా సుందరివైపు చూసి నవ్వింది -  నరసమ్మ.

          సుందరి హృదయంలో ఈ మాటలు ఈటెల్లా తగిలాయి. యిక అక్కడ నిలబడలేక యింట్లోకి వచ్చి - -తలగడ తడిసేలా ఏడ్చింది.  అవును - -ఒకరిని అనవలసిన దేముంది.  రోజు రోజుకి వయసు పెరుగుతోంది.  ఆశ తరిగి పోతోంది. యింకా ఆలస్యమైతే తన్నిక ఎవరూ పెళ్ళి చేసుకోరేమో.  వింతభయం సుందరిని ఆవహించింది.

          తనకన్నా చిన్నదైన లక్ష్మికి ...ముగ్గురు పిల్లలు. మొన్నటి వరకూ చీరకూడా సరిగా కట్టుకోడంరాని - -కనకం – కొడుకు నెత్తుకుంది. తన జీవితం తీరని కోరికతో అంతమవవలసిందేనా?.   యీమరుభూమిలో విరులవాన ఎనాటికైనా కురియదా?.  యిలా అనేక ప్రశ్నలు తలయెత్తి ఆమెతలను బద్దలు చేయసాగాయి. సుందరి తపించిపోయింది.  అర్ధంకాని ఆవేదన ఆమెకళ్ళలో సుళ్ళు తిరిగింది. యిలా మూగతనం వహిస్తే ప్రయోజనం లేదు.  విషవలయంలోంచి విముక్తి కోసం తనకు తానై తెగించి సుఖం- చవిచూడాలి. అనేక రోజులు – సంఘంచే – మంచు చెడుగులుగా ఎంచబడ్డ విభిన్నభావ పరస్పర సంఘర్షణానంతరం – ఆమె యీ నిశ్చయానికి వచ్చింది.

స్త్రీకి సహజమైన సిగ్గు,బిడియాలను వదిలి పెట్టి, ఏకాంతంగా బొమ్మలు వేసుకుంటున్న నాగదిలో

అడుగు పెట్టింది. సుందరి. నాకళ్ళను నేనే నమ్మలేకపోయాను.  ఆమెను ఆపాదమస్తకం పరిశీలిస్తూ అలానే నిలుచుండి పోయాను. మాయిద్దరి మధ్య భరింపరాని నిశ్శబ్ధం ఆవరించింది.  ఎలా సంభాషణ ప్రారంభించాలో – ఎలా పలుకరించాలో - -యింతకూ ఆమె ఎందుకు వచ్చిందో.. అర్ధం కాక నాలో నేను తికమక పడుతుండగానే - - నిశబ్ధాన్ని చీలుస్తూ..

          “నా సాహసానికి మన్నించండి.  నాపరిస్థితే యీ సాహసానికి పురిగొల్పింది...నన్ను అపార్ధం చేసుకోక అర్ధం చేసుకోగలరన్న నమ్మకంతో యిక్కడకు వచ్చాను”  అంది ఆమె.

          నేను నోరు విప్పి యేదో మాట్లాడబోతుండగానే...      “అందరి లాంటివారే - -మీరు కారని - - నా మనసు మీకు మనవి చేద్దామని వచ్చాను”  అంది.కాని బొటన వ్రేలితో నేలను రాస్తూ. శూన్యంలోకి చూస్తూ సుందరి.  “యేమిటది”.  అంతకన్నా యేమనాలో తెలియక అనేసాను.

          ఆ మె కొంచం సంకోచించి - - “కానీ కట్నం యీయలేనిదానిని అని నిరసించక, నాయీ ఆత్మ సమర్పణను స్వీకరించండి.” ---అంది. ఆమె స్వరం కంపించింది.  నాకు మతిపోయింది.  తనకు తానై వచ్చి సుందరేనా యీ మాటలు అంటున్నది. యిది కలా ...నిజమా...అని అనిపించింది...అంతులేని ఆశ్చర్యంలో పడ్డాను.

          “యీ పేదదానికి మీ పాదసేవ చేసుకునే భాగ్యం ప్రసాదించండి...ఉంటే ఎంతైనా కట్నం ఇచ్చేవాడే ...మానాన్న...కానీ మా పరిస్థితి మీకు తెలియంది కాదు”.  ఆమె పెదవులు వణికిపోతున్నాయి. ఆమె ప్రతి మాట జాలిగా వినిపించింది నాకు. 

          ఆమె తన మనసు,వయసు నాముందు పరచింది. కళ్ళకు అద్దుకోవడమో,  కాళ్ళతో తన్నడమో ఏదో ఒకటి నిశ్చయించుకోవాలి...నేను.ఆమె గుండెల మోత స్పష్టంగా నాకు వినిపిస్తోంది. సుందరి నానిర్ణయం కోసం ఊపిరి బిగపట్టి నిరీక్షిస్తోంది. యింత స్వల్పకాలంలో ...ఒక నిర్ణయానికి రావటం నా శక్తికి మించిన పని అనిపుంచి.....”కొంచం ఆలోచించుకునేందుకు అవకాశం యివ్వండి” అన్నాను.  అంగీకార సూచకంగా తలవూపి,  ఆశతో నన్నుచూసి వెళ్ళిపోయింది..ఆమె.

          ఒక రోజు కాదు - -కొన్ని రోజులు ఆలోచించాను- అందరినీ ఎదిరించి సుందరిని పెళ్ళాడితే ఎదురయ్యే మంచి,చెడ్డ లను గురించి... బుర్ర బద్దలవుతుందేమోననుకున్నాను... బద్దలయినా బాగుండుననిపించింది. నామనసు ఊగిసలాడుతూ రెండు కొండల మధ్య నలిగింది..   ఆలయం గోచరించిదేకానీ ...దారి దొరకలేదు. సుందరి కోసం, నాకోసం, ...తల్లి తండ్రులనేకాక, ప్రపంచాన్ని, విధినీ ఎదిరించాలని వెర్రి ఆవేశం కలిగేది.

          అంతలోనే వాస్తవిక ప్రపంచం గుర్తుకొచ్చి, కుప్పలా కూలిపోయేవాడిని... ఆమె నాకోసం ఆశగా ఎదురు చూస్తుంటుందని నాకు తెలుసు.  కానీ నేను ఎటూ తేల్చుకోలేక పోతున్నాను.  ఎన్నిరోజులిట్లా కాలయాపన చేసేది.

          నేను ఎంత మొత్తుకున్నా  -  మానాన్న, కట్నం పుచ్చుకోకుండా సుందరిని తన కోడలుగా చేసుకోవటం కల్ల. ఆయన మనసు మార్చే శక్తి నాకు లేదు.  ఎదురించి పోరాడే ధైర్యమూ లేదు. తల్లితండ్రులను విడిచి పెట్టి – తెగించి సుందరిని పెళ్ళి చేసుకునేంతటి ధైర్యము, ఆత్మ విశ్వాసమూ – నాకు కరవని నిశ్చయించుకున్నాడు.  తెలిసికూడా ...నాచేతకానితనాన్ని కప్పిపుచ్చుకొని ఆమెతో చెలగాటాలాడటంకన్నా, తప్పుపని మరొకటి లేదనిపించింది.  నాదురదృష్టానికి విధిని నిందించాను.  నేనే సుందరిలాగ బీదతనంలో పుట్టి, ఉంటే తప్పక చేపట్టే అదృష్టం - - కలిగేదనిపించింది.  భాగ్యవంతుడుగా పుట్టించి. - - భగవంతుడు నన్ను భంగపరచాడని బావురుమన్నాను.  నోటితో చెప్పలేక కాగితం తీసుకుని. . . . “నీవు నాకు అందని అందాలరాశివి”.  - - అనుకుంటూ వచ్చాను. కాని యీనాడు నీవు అందబోతున్నా నిన్ను పొందలేని దురదృష్టవంతుడినయ్యాను.  నాకు గల సంపదను బట్టి సమాజం మాకు అందించిన హోదా . . .కట్నం పుచ్చుకోవడంలోనే హోదా. . నిలబెట్టుకోవాలన్న హృదయంలేని పెద్దల పట్టుదల - - నాకు శత్రవు అయ్యాయి.  నాజీవిత నిర్ణయం నా చేతిలో లేదు. నా యిష్ఠాయిష్టాలకు మార్జిన్ చాలా స్వల్పం. కష్టమైనా,నష్టమైనా నా తల్లితండ్రులు  నిర్ధేశించిన దారిని పోవటంకన్నా నేను చేయగలిగింది యేమీ లేదు.  నీకోసం కాకపోయినా, నాకోసం ...సమస్త శక్తిని కూడదీసుకుని ఎదిరించినా ఫలితం అంతంతమాత్రమే అయింది. .. రెండువేల వేలం పాటలో ఉన్నాను. నేను నీకు చేయగల సహాయం …. రెండు వేలకూ, రెండు వందల మినహాయింపు మాత్రమే..... యిక నీయిష్టం.  యేది ఏమయినా నీకు నా హృదయంలో పవిత్రమైన స్థానముంది.... అని రాసి ఆమెకు అందించాడు.  ఆమె జవాబుకు నేను ఎదురు చూడనూ లేదు....ఆమె నాకు జవాబు యీయనూ లేదు. .... ఆమె జవాబుని నేను ఊహించుకున్నాను....

          యింతలో “కట్నాల్ని నిషేధించింది ప్రభుత్వం”  అని పత్రికల్లో చదివి -  శాసనాల్ని తయారు చేసిన సహృదయులకు మనస్సులోనే నమస్కరించాడు---బంగారయ్య, పెద్దబరువు తలమీదనుంచీ దిగినట్లయింది.  అప్పుడే తన యింటి ముందు బాజా బజంత్రీలు వాగుతున్నట్లనిపించింది.  ఎనలేని ఉత్సాహం అతనిని పెనవేచుకొంది.

          తిరిగి సుందరి పెళ్ళి ప్రయత్నాలు ఆరంభించాకకాని - - సమాజ స్వరూపం అతనికి అవగత మయింది కాదు.  శాసనాల ప్రకారం ---కట్నం యీయనక్కరలేకుండా కూతురు కల్యాణం చేసే ప్రయత్నంలో కాళ్ళరిగేలా తిరిగిన అనంతరం--- “శాసనాల అపాయం నుంచి ఉపాయంగా తప్పించుకునే చండశాసనులున్నారని,సమాజంలో పరివర్తన రానిదే శాసనాల ప్రయోజనం సిధ్ధించదని” తెలిసికోగలిగాడు బంగారయ్య. అడవిలో దట్టమైన చీకట్లు అలుముకున్నాయి.  మరణోన్ముఖమైన జీవిత యాత్రలో అనుక్షణం తను ముందుకు పోతున్నాడు....యిక ఆలస్యం పనికిరాదని అర్ధశతాబ్ధం పైగా తన కుటుంబపు ఆశలు ---నిరాశలు చావులు—పుట్టుకలు, సంతోషాలు ---సంతాపాలకు సాక్షీభుతమైన యింటిని సుందరి మాటకను కూడా పక్కన నెట్టి, తాకట్టు పెట్టేడు.  అంతా పదిహేను వందలు.  వందసార్లు లెక్కించి మూటకట్టాడు.  అతని పెదవిపై అనిర్వచనీయమైన వింతనవ్వు విరిసింది.—తొలిసారిగా, తుదిసారిగా...

          పెళ్ళి ముడులు వేయించడంలోను...ముడి పడబోతున్న పెళ్ళిళ్ళు విడగొట్టడంలోనూ –సవ్యసాచి అయిన పేరిశాస్త్రి సహాయంతో ప్రక్కపట్టణం లోని విస్సయ్యగారితో వియ్యమందడానికి సిద్దపడ్డాడు బంగారయ్య.

          ప్రధాన సమయంలో గత అనుభవాల్ని కేంద్రీకరించుకొని పక్కావ్యాపారసరళి లో వ్యవహరించాడు. విస్సయ్య---

          “యీనాడు ప్రభుత్వం శాసనం చేసిందని మన ఆచారాలు తరతరాలుగా వస్తూన్న సాంప్రదాయాలూ—చూస్తూ, చూస్తూ మనబోటి వాళ్ళం విడిచిపెట్టుకోలేంకదా...యేదో ఉభయతారకంగా కొంతతర్జుమా చేసుకోవాలి.  సుముహూర్త సమయంలో కట్నం మీరు యివ్వడానికి నేను పుచ్చుకోవడానికి వీలులేదు కనుక దుర్మూహూర్తం రాకపూర్వమే –యిప్పుడే ఆయిచ్చిపుచ్చుకునే వ్యవహారం అయిందనిపించుకోవటం మంచిది.  యేవంటారు”.  అని బంగారయ్య ముఖంచూస్తూ హృదయాన్ని చదవడానికి ప్రయత్నించాడు విస్సయ్య.

          పెద్దలు నలుగురూ “విస్సయ్య మాటలువేలకు విలువైనవి.  అంతటా యిప్పుడు యిలానే జరుగుతోంది”.  అని సమర్ధించారు.  విస్సయ్య సమర్పించిన కాఫీలు సేవిస్తూ..   తన అనుభవాల్ని పేరిశాస్తి సలహాతో సరిచూచుకొని వెయ్యి రూపాయల కట్నం –వియ్యంకుడు విస్సయ్య చేతిలో పోసి చేయి దులుపు కున్నాడు బంగారయ్య.

తాంబూలాలు పుచ్చుకోవడం జరిగింది.  “తధాస్తు” అన్నారు పెద్దలు.  వ్యవధి తక్కువని పెళ్ళి యత్నాలు జోరుగా చేశాడు బంగారయ్య.   పది సంవత్సరాలుగా ముఖం కనపరచని బంధువులంతా ఒక్కొక్కరుగా బంగారయ్య యింటికి విచ్చేశారు.  సుందరి కండ్లల్లో వింతవెలుగు తొంగి చూసింది.  యింతకాలానికి తను ఎదురు చూసిన స్వర్గం దరి చేరబోతోంది.  అబ్భ...అనుకొని అరవిరిసిన మల్లెలా మురిసిపోయి. తన చుట్టూ తీయని గూడు కట్టుకొని విహరింపసాగింది.

          రైలు రెండు గంటలు లేటుగా వచ్చి  వెళ్ళిపోయంది, కానీ పెళ్ళి వారు మాత్రం దిగలేదు. పెళ్ళి వారెందుకు రాలేదో....ఎవరికీ అర్ధం కాలేదు.   యిక రావడానికి అవకాశం కూడా అంతగాలేదు.. బంగారయ్య యెటూ తెల్చకోలేక పోయాడు. తలో మాట అన్నారు.  “యీరాత్రే లగ్నం...యింకా ఎప్పుడొస్తారు....ఏదో వేగిరంగా తేల్చకోవయ్యా బంగారయ్యా”  అని హితవు  చెప్పారు బంధువులు.  బంగారయ్య పేరిశాస్త్రిని బంధువుల్లో ఘటికుల్ని తీసుకుని హుటాహుటిగా, టాక్సీ మీద ప్రయాణమయ్యాడు – విస్సయ్య గారింటికి.

          పెళ్ళి  వారిని చూసి—విస్సయ్య గొల్లుమని నెత్తినోరూ బాదుకుంటూ,కళ్ళ నీళ్ళు నింపుకుని, వరసవరుసల రాగాలతో అఘోరించాడే కానీ ఏంజరిగిందో చెప్పలేదు..... పేరిశాస్త్రి “యేం జరిగిందో..చెప్పి మరీ ఏడవయ్యా”  అన్న అనంతరం—రాగాలను ఒక అరశృతి తగ్గించి—“యిష్టం లేదని వాడెంతమొత్తుకున్నా వినక, కట్నం ఆశించి వాడి మెడలు వంచాను”  అని తిరిగి మొదటి సృతిలో రాగాలాపన ఆరంభించాడు.  తరువాత చుట్టూ చేరిన వాళ్ళలో బట్టతలాయన “యేముందీ  -పరువు ప్రతిష్ట గంగలో కలిపి ఎదురింటి బాలవెధవముండని లేవదీసుకు పోయాడు.  పోయినవాడు పోతే బాగుండును—యింట్లో ఉన్న పిసరాపిప్పి పైసాపరకా,పెట్టెలు విరగ్గొట్టి వూడ్చి మరీ పట్టుకు ఉడాయించాడు”  అని సశేషం పూర్తిచేసాడు.

అందరి ముఖాల్లోనూ కత్తివాటుకు నెత్తురుచుక్క లేకుండాపోయింది.  బంగారయ్య మదిలో భాషకందని భావాలు రేగాయి. “ఆమూడు ముళ్ళూ పడ్డతర్వాత యీ ఘనకార్యం చేసి మాపిల్ల గొంతు కోయకుండా యింతటితో రక్షించాడు—మాసొమ్ము మాకు పారెయ్యండి పోతాం”  అన్నాడు పేరిశాస్త్రి –ఉద్రేకంగా పళ్ళూ,పిడికిళ్ళూ బిగిస్తూ.  బంగారయ్య యేమీ అనకుండా వూరుకున్నాడు.  బంగారయ్య బంధువుల ఆసరాతో పేరిశాస్త్రి, విస్సయ్యతో వాగ్వాదానికి దిగాడు.కొంత సేపు తర్జన భర్జనలు పరస్పర దూషణలు-అనంతరం  “నాదగ్గర చిల్లి గవ్వలేదు—మీరిచ్చిన సొమ్ముకు సాక్ష్యమాసంపన్నమా మీ యిష్టం వచ్చినట్టు చేసుకోండి” అని మొండికెత్తేడు విస్సయ్య.  అంతా ముక్కుమీద వేలు వేసుకున్నారు.  

          యిక యీ స్థితిలో చేసేదీ, చేయగలిగిందీ యేమీలేదు కనుక – వసూలవుతుందని ఆశింపక పోయినా విస్సయ్య చేత యెలానో ప్రోనోటు వ్రాయించి బంగారయ్యచేతిలో పెట్టి  తన భాద్యత తీరిందని తృప్తి పడ్డాడు పేరిశాస్త్రి.  సుందరి, బంగారయ్యలను చూసి –చాటుగా నవ్వుకుని బాహాటంగా సంతాపం అభినయించింది సమాజం.  అంతా సవ్యం గా జరుగుతే సుందరి మెడలో తాళి పడేవేళకు –బంగారయ్య యింట్లో అంతా గొల్లమన్నారు - సుందరి నూతిలో పడింది.

యింకా కాళ్ళకు రాసిన పారాణి కరగ లేదు.  తీర్చిదిద్దిన కళ్యాణతిలకం చెదరనేలేదు.  కలువల్లాంటి సుందరి కనులు శాశ్వతంగా మూసుకు పోయాయి.  తరువాత బంగారయ్య యేమయ్యాడో యెవరికీ తెలియలేదు...

          అంతవరకూ తాను చిత్రిస్తున్న చిత్రాన్ని నాయెదుట ఉంచి  “యీమె    ఆ అభాగ్యసుందరి”.  అని బరువుగా నిట్టూరుస్తూ... ముగించాడీ జాలిగాధను...రాజు... నాకనులనిండా నీరు కమ్మింది.

 

కొత్తమేడ

-         శ్రీ ఆకుండి రాజేశ్వరరావు

-         రసమయి కధాసంకలనం: 1966 మార్చి తొలి ముద్రణ

              అది కొత్తమేడ – నిజానికిది పాతమేడే...కానీ నిజం ఎవరికి కావాలి.. జనం ఇప్పటికీ ఆ పాతమేడను..”కొత్తమేడ” అనే పిలుస్తున్నారు.

                సరిగ్గా కొత్తమేడ కెదురుగా ఒక “యిల్లు” వుంది..దాన్ని ఇల్లు అనరేమో “పాక” అనే అంటారు.. ఎదురెదురుగా వున్న కొత్తమేడకు పాకకు మధ్య ...వున్నవాడికి ..లేనివాడికి మధ్య హద్దులా తార్రోడ్డు పడివుంది..ఆ రోడ్డుమీదనుంచి పోయినవాడికి మేడ ..ఆ మేడను మోస్తున్న పాలరాతి స్తంభాలు కనిపిస్తాయే కానీ .. పాక ..పాకచుట్టూ వున్న బంతిపూలు కనిపించవు..పాకకు, రోడ్డుకు మధ్య నిలువెత్తున కంచె, అంతకన్నా ఎత్తుగా పెరిగిపోతున్న నానారకాలచెట్లు, పాకను అప్యాయంగా దాచేస్తుంటాయి.

                కాని కొత్తమేడమాద నిలబడితేమాత్రం పాక చాలా తమాషాగా,నేలను విరిసిన హరివిల్లులా,బొమ్మరిల్లులా,పికాసో చిత్రంలా, కనిపిస్తుంది, కాని ఆ రమ్యతను చూచేదెవరు? ఒక్క జమిందారు తప్ప-.

                   జమీందారు మాత్రం కొత్తమేడ మాద పెద్దగదిలో నిలబడి అద్దాల కిటికీలోంచి, - సిగరెట్టు పొగలోనుంచి, పల్చని పచ్చని చెట్ల చిగుళ్ళ పైనుంచి, - పాకని ,పాక చుట్టూవున్న బంతిపూలను చూస్తూ కూర్చుంటాడు.

                  ఉబుసుపోక కాదు పనేమీలేకనూ కాదు. – అంతులేని విలాసాలు, అతనికోసం వేయి కళ్ళతో నిరీక్షిస్తూ వుంటాయి. అయినా వాటన్నిటినీ ఒదిలేసుకుని – ఆ కిటికీ దగ్గర కూర్చుంటాడు.

                 మేనేజరుకు మాత్రం ఆయన అలా కూర్చోవడంలో అర్దం కనిపించలేదు, “ప్రభువుల మన ప్రవృత్తులకు – అర్ధం ఏమిటని? ఆలోచించటమే – అవివేకం”... అని తీర్మానం చేసుకున్నాడు. ఏమైనా జమీందారు అలా కిటికీ దగ్గర కూర్చోవడం మాత్రం – సరిపడలేదు.

                       *                                 *                        *

                 మెత్తటి సోపాలు అందమైన పాలరాతి శిల్పాలు, గోడలకు బిగించిన పులిబుఱ్ఱలు – అన్నీ చీకట్లో మునిగిపోయుంటాయి. జమీందారుగారి చేతిలోని సిగరెట్టు మాత్రం – కాలుతూ ,- లోయలో ఆవులించిన పులినోరులా మెరుస్తూ వుంటుంది. వేటలో ఆరితేరిన జమీందారు కళ్లు నిశ్చలంగా పాకపైన నిలుస్తాయి..

                    పాకలోనుంచి సన్నని వెలుగురేఖలు వరండామీదనుంచి జారుకుని –బంతిపూలతో మంతనాలాడుతుంటాయి.

                     ఆ వెలుగు నియాన్లైటుది కాదు, ప్రమిదది, ఆ వెలుగును చూచినప్పుడల్లా – మంచులో తడిసిన చంద్రకిరణంలా ఎంత చల్లగా పవిత్రంగా వుంది అని ఆశ్చర్యపడక మానడు, -జమీందారు, అందుకే- తన గదిలోని అత్యంతాధునికమైన విద్యుద్దీపాలు ఆర్పేసుకుని, తాను చీకట్లో మునిగిపోయి—పాకలోనుంచి లేచే ప్రమిదవెలుగును తన్మయత్వంతో చూస్తూ కూర్చోవడం.

         ఆ వెలుగాతనికి ఆనందాన్ని అందిస్తుంటుంది, ఆవేదననూ రగిలిస్తూ వుంటుంది.

         చీకట్లో బిగబట్టుకుని కూర్చున్న జమీందారుకి – ఆ వెలుగులో- పాకకు వున్న చిన్న వసారా, నడుమ చాప, చుట్టూ అల్లుకుపోయిన తీగలు—వీటన్నిటికీ తోడు వాళ్ళిద్దరూ స్పష్టంగా కనిపిస్తూనే వుంటారు, అలౌకికమైన స్వప్నంలా , ఆమె—అనంతవిహాయసపధాల్లో ,వలయాలు చుడుతూవున్న-బట్టలు ఒదిలేసిన –కాంతితరంగం.

                     అతడు- ఆ కాంతి తరంగంలో – తన అంతరంగాన్ని కలిపేసుకుని , యీ లోకాన్ని మరచిపోయిన అదృష్టవంతుడు,.

                      అతనికి- ఆమె కళ్ళు తప్ప ప్రపంచమే కనిపించదు.

                       ఆమెకు – అతని వెడదరొమ్మే ప్రపంచమై కనిపిస్తుంది.

                        వాళ్ళిద్దరూ ...ఇద్దరు కాదు – ఒక్కరే.

                 అది...సత్యం....స్వర్గం. ఆ చెదరని స్వర్గాన్ని , తొలగని వసంతాన్ని – చూస్తూ, తను జగత్తునుండి విడిపోతూ, అంతకంతకూ, అంతర్ముఖమవుతూవున్న చైతన్యంలో – యుగయుగాల జీవన నాదాన్ని వింటూ, తన్ను తాను మరిచిపోతాడు,జమీందారు.

                        ఎన్నో సుధీర్ఘ మైన రాత్రులు యిలానే నడిచిపోతున్నాయి .అంతకు ముందతను ఒక్కడుగు ముందుకు వెయ్యలేదు,తన్మయత్వంగా ఆకర్షిస్తున్నవాళ్ళిద్దరు గురించిఅతనికి బొత్తిగా తెలీదనే చెప్పాలిఅందుకాయన ప్రయత్నం చెయ్యలేదు. చెయ్యాలని లేక కాదు –కానీ ఏదో అడ్డుగా వచ్చేది.

                   అది – తరతరాలుగా తన వంశాన్ని పెనవైచుకుని వస్తున్న ఆధిఖ్యత కావచ్చు.

                   అతనొకప్పుడు పెద్దజమీందారు, ప్రస్తుతం మాజీ జమీందారు. ఆ రోజుల్లో ఏనుగులు, గుర్రాలు- ఆడంబరాలు అన్నీ అంతరించాయి.. ఆయినా లోపంలేదు ప్రస్తుతం ఒకటి,రెండు పంచదార మిల్లులు, నాలుగైదు సినీమాహాల్సు, డజనుకు పైగా భవంతులు వున్నాయి.

                      కొన్నాళ్ళపాటు – రేసులవెంట పరిగెడుతూ, చిత్తుగా త్రాగి డబ్బిచ్చి తెచ్చుకున్నఆడదాని కౌగిలి వెచ్చదనంలో సోలిపోతూ..”జీవితాన్ని తృప్తిగా అనుభవిస్తున్నాను” అని కలవరించాడు.

                  ఎటొచ్చీ – కిటికీలోంచిపాక వైపు చూడటంఆరంభించాకనే- బ్రతుకు మీద అసహ్యం వేయడం ప్రారంభమైంది. ఎన్నో ప్రశ్నలు పుట్టలోని చీమల్లా బిల,బిలలాడసాగాయి

                 వాళ్ళెవరు? ఉత్త నిరుపేదలు, వాళ్ళకి సోఫాల్లేవు, కార్లులేవు, కనీసం కడుపునిండా యింత తిండైనా లేదు, అయినా వాళ్ళంత ఆనందంగా ఎలా వున్నారు?

                   మనుషులు ఆనందంగా జీవించడానికి, వారికిగల సిరి, సంపదలకూ సంబందం లేదా?.. చాలా నిశితంగా ఆలోచించేవాడు, ఎంత ఆలోచించినా..పేదవాడు ఎలా ఆనందిస్తున్నదీ, సుఖపడుతున్నదీ అతనికి అవగతమయ్యేది కాదు, ఉత్త భ్రాంతి, వాళ్ళకు సుఖమంటే ఏమిటో తెలియక తామూ సుఖపడుతున్నామనుకుంటున్నారు, తెలిస్తే ఏడుస్తునే వుందురు, డబ్బులేక సుఖం ఎక్కడినుంచి వస్తుంది?.. అని నచ్చచెప్పుకునేవాడు, అయినా తన వాదనలో ఏదో వెలితి వెంటాడుతునే వుండేది, ఎటూ తేల్చుకోలేక మరో సిగరెట్టు అంటించి వూరుకునేవాడు,.

              తరచుగా తన దాంపత్య జీవితాన్ని వాళ్ళ దాంపత్య జీవితంతో సరిపోల్చుకునేవాడు, - అప్పుడే అతనికి నిజంగా చావాలనిపించేది.

              తన బార్య తనకెప్పుడూ తలంటి నీళ్ళు పొయ్యలేదు, వండి అప్యాయంగా వడ్డించనూలేదు, వాటన్నిటికీ వేరే మనుషులున్నారు, వాళ్ళే చేసుకుపోతారంతా, వాళ్లు చేసేపనుల్లో బాద్యత ఉంటుందేమోగానీ అప్యాయత మాత్రం శూన్యం.

             ఆమె కారు వేరు - తన కారు వేరు, ఆమె బంగళా వేరు, తన బంగళా వేరు, ఆశలు, అభిరుచులు ..అంతా.. జీవితమే వేరు...యీ ప్రత్యేకత లేకపోతే వ్యక్తిత్వం దెబ్బతింటుంది.

             “అర్ధంలేని వ్యక్తిత్వాన్ని హోదాలను. కాపాడుకోవటంలో – జీవితమే పోగొట్టుకొంటున్నాను”,...బాధగా మూలిగేవాడు..

             వాళ్ళిద్దరూ కలిసి కష్టపడుతున్నారు,- కలసి సుఖపడుతున్నారు- వాళ్ళిద్దరూ వేరుకాదు, ఒక్కటే- వాళ్ళలో వ్యక్తిత్వపు ఘర్షణలేదు, జీవితాలమధ్య అగాధం లేదు.

             పేదరికం మనుషులమధ్య ఆత్మీయతను పెంచుతుంది, సంపద- సహజంగా మనుషుల మధ్య అల్లుకోవలసిన ఆత్మీయతను త్రుంచుతుంది.

            తనెందుకు వాళ్ళలా బ్రతక్కూడదు?

            పిచ్చిగా అరిచేవాడు

            ఒక్కొక్కప్పుడు – పాకవైపు చూస్తూవుంటే- తనకులేని ఆనందం వాళ్ళనుభవిస్తున్నందుకు తిక్కరేగేది, కసిపెరిగేది, ఇక ఇటువైపు చూడకూడదు – భీష్మించుకొనేవాడు, అయినా చూడకుండా ఒక్క క్షణం కూడా ఉండలేకపోయేవాడు.

            ఆ రోజున చలి జాస్తిగానే వుంది, దానికితోడు చిన్నతుంపర, వీటన్నిటినీ ఆవరించుకుని జబర్దస్తీగా చిక్కబడుతున్న చీకటి.

            ప్రతిరోజులేనే ఆ రోజుకూడా జమీందారు తన గదిలో, చీకటిలో, అద్దాల కిటికీ దగ్గర కూర్చుండి తదేకంగా ఆ ఆనందధామం వైపు చూస్తున్నాడు.

            చీకట్లో అతని హృదయం సంతోషంతో ఉరకలు వేస్తూంది,, నందన వనంలోనుంచి, కోయిలపాట – గండుతుమ్మెద శృతి అమృతంలోనుంచి పడివస్తున్నట్లువుంది, ఆ పాటలో మాటలకు అర్ధం లేకపోవచ్చు – కాని వాటిలో భావం మాత్రం ఊహకందదు, అది సంగీతానికే అతీతమైన సంగీతం.

            ఆమె పాడుతూంది – అతను వాయిస్తున్నాడు.

            అది వీణ కాదు, సితారా కాదు, - చిన్న కొబ్బరిచిప్ప- దానిమీదనుంచి బిగించబడ్డ ఒకటి రెండు తీగలు – గల చిన్న వాయిద్యం.

            జమీందారు వళ్ళంతా చెవులు చేసుకుని వింటున్నాడు.

           సన్నని పాట- ఒక్కటే ..పాక లో నుంచి లేచి – తోటను , కొత్తమేడను దాటి ప్రపంచాన్ని ఆవరించుకుంటూవుంది.

            పాటతో ఆ రాత్రి రసవాహినిగా మారి చిందులు వేసింది, నందనవనంలోని – బంతిపూలన్నీ చల్లగా నవ్వుకుంటూ, పసిపిల్లల్లా, దేవతల్లా,నిదురలోకి ఒదిగిపోయాయి.

            జమీందారు ఒళ్ళు పులకరించింది, కళ్ళు చెమ్మగిల్లాయి, కొత్తమేడ, మెత్తటిసోఫాలు, అందమైన కార్లు – అన్నీ వదిలేసి – పాక దగ్గరకు పరుగెత్తి అక్కడే వుండిపోవాలనిపించింది, తల గోడకేసి కొట్టుకోవాలనిపించింది- మేడమీదనుంచి గెంతేసి చావాలనిపించింది.

               అంతలో...........అరె.........................పాట ఆగిపోయింది...

            పాటలోని వెలుగు మాయమైంది, నందనవనం చీకట్లో మునిగిపోయింది, దేవతల్లాంటి ఆ మిధునం పాకలోకి జారిపోయారు, యువకుని చావులా భయంకరమైన చీకటి, ఇంకా జమీందారు ఆ శూన్యంలోకి చూస్తూనే వున్నాడు.

            గప్పున జమీందారు గదిలో లైట్లు వెలిగాయి.

             జమీందారు త్రుళ్ళిపడటం --- మేనేజరు పొడిగా సకిలించడం ఒక్కసారే జరిగాయి.

             తెచ్చిపెట్టుకున్న వినయాన్ని- మేనేజరు కనపర్చాడు, పుట్టుకతో వచ్చిన హుందాతో, జమీందారు మనసులోని , ఆవేదన ముఖంలోకి రాకుండా దాచేసుకున్నాడు.

             ఇంకా ఆయన చూపులు కిటికీలోనుంచి, పాకవైపు ప్రసరిస్తూనే ఉన్నాయి.

                   

              “ఆ... అలగావాళ్లుంటున్న స్థలం మన వెంకట్రావుగారిది, ఈ వెధవలు దర్జాగా దానిమీద పాకేసుకుని కులుకుతున్నారు, ఆ.. అయిందిలెండి, యీ వెధవల కులుకు, ఆయన వ్యాపారంలో దెబ్బతినడంతో .. యీ స్థలాన్ని అమ్మజూపుతున్నాడు, చలమయ్యగారు అయినకాడికి పైసలు చేసుకుని యిక్కడ దివ్యభవనం లేపే ప్రయత్నంలో ఉన్నారు”,.. అన్నాడు మేనేజరు ముక్తసరిగా..

            జమీందారుకు .. కాలం నిలిచిపోయినట్లనిపించింది, ఎవరో తన గుండెలమీద బాదుతున్నట్లనిపించింది, దిగాలుపడిపోయాడు.

            తరువాత.. కాస్తతేరుకుని ...”చలమయ్యగారి కా శ్రమ ఎందుకు?  కావాలంటే మన భవనమే యిచ్చేద్దాం”..అన్నారు.

            జమీందారు నిజంగా సిధ్దసంకల్పుడే..

            కొత్తమేడ రంగులు మార్చుకుంది, ద్వారాలు , కిటికీలు కొత్త తెరలను దించుకున్నాయి, కొత్తకార్లు, కొత్తమేడ, కొత్త పోర్టికోలో తొలిసారిగా ఆగాయి. కొత్తమేడ నిజంగా కొత్త సందడితో నిండిపోయింది.

            కాని... యీ మార్పంతా పాకలోని ఆ అమాయకులకు తెలియనే తెలియదు, అంతేకాదు, తాము నవ్వులు పండించుకుంటున్న ఆ చిన్న కొంప, ప్రాణంతో సమానంగా పెంచుకుంటున్న బంతిమొక్కలు, అన్నీ జమీందారుగారికి దాఖలుపడ్డ విషయం కూడా తెలియలేదు.

           అప్పటికే కాదు, ఇప్పటికి కూడా వారికా విషయం తెలియదనే చెప్పాలి.

           కొత్తమేడ అమ్మేసి, ఆ పాక ఉన్న స్థలం జమీందారుగారు ఎందుకు కొన్నారో ..ఎంత తలకొట్టుకున్నా మేనేజరుకి అర్ధంకాలేదు.

            “చివరకు ..ప్రభువుల మనప్రవృత్తికి అర్ధం ఏమిటి...అర్ధం వుందనుకోవడమే పొరపాటు”..అని తీర్మానం చేసుకుని ఊరుకున్నాడు......,

                         

                    

అదృశ్య బంధాలు

అకుండి రాజేశ్వరరావు 
   
               కృష్ణా పత్రిక   తే 12-01-1963 దీ ప్రచురితము

ఓ క్షణకాలం టైపు చేయవలసిన కాగితాలు చూసుకుని, సన్నగా తనలో తానే నవ్వుకున్నది- రమణి

          పిరికివాడి గుండెలా మిషను దడదడ మంటూ పనిచెయ్యడం ఆరంభించింది.

ఎందుకోయీ అర్ధం లేని కరెస్పాండెన్స్... ఉత్తకాలయాపనకు కాకపోతే...పాపం  ఎవడో అభాగ్య, అధ్యాపకుడు...రిటైరయి ఆరు సంవత్సరాలు కావస్తున్నా—అవనికి రావలసిన పి.ఏఫ్.పారీరు. అంతకంతకూ, యీ ఆఫీసుల్లో కుళ్ళు పేరుకు పోతూంది.  ప్రతీ వాడూ తడుముకుందుకే తాపత్రయం,-- ఊ... యీ తప్పుడు పనుల్లోంచీ --- ఎప్పుడు తప్పుకుంటారో వీళ్ళంతా....తెలీదు. చిరాగ్గా టైపు చేస్తూనే ఆలోచిస్తూంది.

          యింతకు పూర్వం ఏ ఆలోచనా లేకుండానే, యంత్రవతుగా, తన పని తాను చేసుకు పోయేది ---పమణి.  కాని యిప్పుడు ఎందుకో ప్రతీ చిన్ విషయంకూడా, ఆమెలో ఆలోచనలు రేకెత్తిస్తున్నాయి.  ఆఫీసంతా శ్మశానంలా నిశ్శబ్ధం గా ఉంది.

          టైపు మిషను మాత్రం దయ్యంలా రొద చేస్తున్నది..  యింతలో ---స్వింగ్ డోర్సు తెరుచుకుంటూ—కమీషనర్ ప్రవేశించాడు.   కాస్త యిబ్బంది గానే లేచి నిలబడింది - రమణి

“అయిపోవచ్చిందా”.... అందినంత వరకూ జాకెట్టు క్రింద వంపులను చూస్తూ ప్రశ్నించాడు – కమీషనర్.  “ఆఁ . . . . .దాదాపు”.

“వెధవ . . . . . . పనితో అలసి పోతున్నావు కదూ!”...

“తప్పదు కదా”...

“ఏమయినా   నీబోటి దానికి యీ పాడు పనేం లాభం లేదు”.

పెదవి వడిచి – పొడిగా నవ్వాడు.

రమణి నవ్వుదామనుకుని మానేసింది.

“చూడు రమణీ   నీతో ఒక విషయం మాట్లాడాలి అనుమతిస్తావు కదూ!..”

అపరిచిత సంబొఘనకు తెల్లబోయింది ----రమణి.

“నా మాటలను అర్ధం చేసుకోగలవనే నమ్మకంతోనే వివరిస్తున్నాను” అని ఉపోద్ఘాతం పలికి ప్రారంభించాడు కమీషనరు.

“యింతవరకూ --- ఎలానో జీవితం నడచిపోయింది, నాయిష్టా యిష్టాలతో నిమిత్తం లేకుండానే, యిక యీ జీవితం అందిచ్చే అనుభవాలను భరిండచేందుకు శక్తి చాలటం లేదు, స్త్రీ సహాయం అవుసరమని పిస్తోంది.  అలాఅని ఎవరో ఒక అపరిచితమైన స్త్రీ ని కట్టుకుని మరికొన్ని చిక్కులను తెచ్చుకోవాలని లేదు, యీనాడు నాక్కావలసింది, లోకానికి, కాలానికి లొంగిపోయే బలహీనమైన స్త్రీ కాదు.  నా జీవిత గమనాన్ని తీర్చిదిద్దుతూ, శాసిస్తూనే, లాలిస్తూ—జీవితపు లోతుల వరకూ నడిపించగల స్త్రీ కావాలి”.

వింతగా మెరిసి పోతున్న అతని కళ్ళలోకి చూస్తూ మనసు తెరచి, అతను వెలువరిస్తున్న ప్రతి మాటనూ అత్యంత శ్రధ్ధాశక్తులతో వింటూ నిలబడింది రమణి, ఏనాడూలేని యీ మాటలతీరు ఆమెకు అంతు పట్టడం లేదు. చాలా ఆశ్చర్యపడసాగింది.

రమణీ నాక్కావలసిన గుణాలన్ని నీలో ఉన్నాయి. నువ్వు నా జీవితంలో తారసిల్లడం నిజంగా నా అదృష్టంగా ---నా జీవితంలో పాలు పంచుకుంటూ, నడిపించగలవా.  అని అభిప్రాయాన్ని తెలియబరచాడు.

ఉన్నట్టుండి రమణి మాత్రం ఏమని సమాధానం చెప్పగలదు ఏమీ పాలు పోక   చీరచెంగు వ్రేలికి చుట్టబెడుతూ నిలుచుంది  --- రమణి.

మరేం తొందర్లేదు... నిదానంగా ఆలోచించి   నీ నిర్ణయం తెనియజేయి.  యిటువంటి విషయాల్లో తొందర మంచిది కాదు కూడా.. అని అన్నాడు.... గాలికి ఊగుతూన్న ఆమెకురులను చూస్తూ.

అలానే. అని ముక్తసరిగా అంటూ...తలఊపింది..రమణి.

తృప్తిగా చిన్నచిరునవ్వు నవ్వి ఎంత హఠాత్తుగా వచ్చాడో, అంత హఠాత్తుగానే నిష్క్రమించాడు – కమీషనర్.

కొద్ది నిమిషాలు అలానే నిలబడి పోయింది. రమణి.

ఎంత సూటిగా, తన అభిప్రాయాన్ని తెలియచేసాడు  యింతకాలంగా పరిచయమున్న  అతని మనస్సులో యిలాంటి అభిప్రాయామున్నా  అతని మనస్సులో యిలాంటి అభిప్రాయం ఉన్నట్లు రేఖామాత్రంగా నైనా తాను తెలుసుకో లేక పోయింది.

ఇంతలోకి హెడ్ క్లర్క్ వచ్చి ---అర్జంటుగా టైపు చెయ్యాలంటూ ఒక లెటరూ --- ఇదిగో –చిత్తగించు అంటూ ఒక కరపత్రం విసురుగా అందిచ్చాడు.

ఆమె ఆలోచనలు చెదిరిపోయాయి.  టైపు చేయాల్సిన లెటరు ఓసారి చదివి పడేసి ---కరపత్రం తీసింది.  అటూ అటూ తిరగేసి ఊహూఁ అని కోపంగా మూలిగి –ట్రేలి విసిరేసింది.

హెడ్ క్లర్క్- ఆమె మొఖంలో మారిన రంగులను చూసి అదోలా నవ్వాడు. రమణి మనసు లోనే అసహ్యించుకొంది.  ఏదో కలుగ చేసుకుని మాట్లాడబోయేడు. హెడ్ క్లర్కు అలవాటు ప్రకారం. ఆమె వినిపించుకోకుండా, టైపు చెయ్యడం ప్రారంభించింది.  ఆమె తలబిరుసు తనానికి మంటపుట్టుకొస్తున్నా - - - - కనుపిస్తున్న ఆమెఅందానికి మెత్తపడిపోయి - - రెండు గుటకలు మింగి - - -కాళ్ళకు బుద్ది చెప్పాడు.

వ్రేళ్ళు నడుస్తునే వున్నాయి.  రమణి మదిలో ఆలోచనలు ముసురుకుంటూనే ఉన్నాయి.  వేటిదారి వాటిది.  యిటువంచి నాటకాల పిచ్చి వాడు ఉద్యోగం చేసేదేమిటి- - పుచ్చిగాని. దుకే కాబోలు నాలుగు రోజుల నుంచీ స్థిమితంగా ఒక్కనిమిషం కూడా సీటులో లేడు – విశ్వం.

నాటకమంటే చాలు - నిద్రాహారాలు మాని అఘోరిస్తాడు. కాని ఆఫీసు పనంటే మాత్రం ఎక్కడలేని బధ్ధకం. పోనీ సవ్యంగా, నమ్రతగా ఉంచాడా...అదీ లేదు. కమీషనర్ నుంచీ, బిల్ కలక్టరు వరకూ ప్రతీవాడితోనూ తగవులే. ఒకసారి సస్పెండు, మరొకసారిడిస్మిస్ అయ్యేవరకూ వచ్చ్దింది. అయినా బుద్ధి ఉంటేగా.  యింకా ఎంత కాలానికి తెలుస్తుంది బతకడం.

ఫైల్సు మధ్య పోర్షన్ కాగితాలుంచుకుని ఆఫీసులో బట్టీ పెడుతుంటే ఎవరు మాత్రం ఎంతకాలం ఊరుకుంటారు.  ఏదో కమీషనర్ మంచివాడు కాబట్టీ కొంతలో కొంత సరి పోతూంది.

యివతల తన పని చూసుకుంటూనే, విశ్వం సీటు కూడా చూసుకోవలసి వస్తూంది.  ఏంమనిషి ఎంత చెప్పినా వినిపించుకోడేం. చెప్తున్నంతసేపూ ఒకటో క్లాసు కుర్రాడిలా బుధ్ధిగా వింటాడు.  ఒక క్షణం దాటితే మరలా యధాప్రకారం తయారు.  సరిగ్గా అయిదు సంవత్సరాలు యీ సీటులోకి వచ్చిందితను.  అప్పటినుంచీ యిదే వరుస. కాగితాల అర్ధంతో నిమిత్తం లేకుండానే – ఉన్నదున్నట్లు టైపు చేసి పారెయ్యడం, విసుగనిపిస్తోంది తనకు.  సుఖంగా జరిగిపోవలసిన జీవితంలో అయిదు సంవత్సరాలు యీ సీటు క్రిందే ముక్కలయ్యాయి.యిక యీపని మానెయ్యడం మంచిది. ఉత్త చెత్త బ్రతుకు, ఎంత కాలం చూసిన, అరుగు తూన్న కీబోర్డు, ఊగుతూన్న సీటు—పాపంలా పేరుకు పోతూన్న కాగితాలు, తనూనూ... ఛ...ఛ...ఖర్మ.  

గతాన్ని వర్తమానాన్ని,   ముడి వేస్తూ ఆలోచనలు అలసిపోతున్నాయి ఆమె చిన్న మెదడులో... తనకూ అందరిలానే ఘనం గా పెళ్ళి జరిగింది – ఒక లాయరుతో, సుఖించింది కొద్ది కాలం.ఒకే ఒక సంఘటనతో తన జీవితమంతా తల్లకిందులైంది.

ఆరోజున అల్లాడిందనితను. ఎంత శూన్యంగా అగుపించింది కాలం.  ఒక్కరూతన్ను అర్ధం చేసుకో లేక పోయారు.. ఆఖరుకు కట్టుకుని, కాపురం చేసినవాడు కూడా,కసాయి వాడుగా మారిపోయాడు.  యింతకూ తను చేసిన తప్పేముంది.  ఒకరు చేసిన పాపాన్ని కళ్ళారా చూడటం- చూసినది ఉదారంగా దాచుకుని కాపాడటం తప్పించి.

అంతమంచితనానికి సమాజం అందిచ్చే ప్రతిఫలం ఇదా..... కాదు......నిజంగా తప్పేచేసింది తను.....ఆడాక్టరు భార్య అవినీతిగా, కంపౌండరు కౌగిట్లో కులుకుతూ ఉంటం......చూసిన వెంటనే, నిర్దయగా ఆమెపరువు రచ్చకెక్కించవలసింది.  కాని తానలా చెయ్యలేదు. ఒక పచ్చని సంసారం .పాడుచెయ్యడం యిష్టం లేకనే ఊరుకుంది. ఆ డాక్టరు భార్యకు విశ్వాసం ఉండాలా...

తానెక్కడైనా బైటపడి అల్లరి చేస్తాననే భయంతో .....ఆమె పాపం తనతలమీదకు నెట్టింది.తనకూ – కంపౌండరుకూ – అక్రమ సంబంధం ఉందని ప్రచారం చేసింది.  ఆడది చేయవలసిన పనేనా...... కట్టుకున్నవాడూ, యిరుగు పొరుగులూ, అత్తమామలు----అంతా ఆవిషప్రచారానికి లోబడిపోయారు.....

యింతచేసినా ఆమె ఏవినీతిని తను బయట పడెయ్యలేదు... ఆరోజుతోనే అన్నిసంబంధాలూ తెగి పోయాయి ఏకాకిగా మిగిలి పోయింది.  తను తరువాత ఎన్నిచోట్ల తిరిగిందని.... ఒక్కచోట కూడా పట్టుమని పదిరోజులుగడవలేదు, జీవితం మీద మమత తగ్గి పోయింది.  కావాలనే మరీ నాశనమయింది.  ఒక్కొక్కరోజున ఒక్కొక్కడితో పరిచయం.  యీరోజున వాళ్ళముఖాలు లీలగా నైనా గుర్తుకు రావటం లేదు.

సర్వం నాశనం చేసిన సమాజం చెడిపోయానని వేలెత్తిచూపి నవ్వింది.  ఈ కుళ్ళిన సమాజ హృదయంప్రళయం తర్వాత  కూడా బాగు పడదు కాబోలు. ఇక చెడడానికికూడా దారి రొరక్క పోవడంతో – తన జీవితంపై తనకే అసహ్యం వేసి మనసుమరలించుకుని గిరులు గీసుకుని మళ్ళీ నిలకడలోకి వచ్చింది మనస్సు.  యిష్టం వచ్చినట్టు తిరగడం మానుకుంది.  ఎన్ని అనుభవాలు.  కొన్ని తీయనివి. కొన్ని చేదువి.కొన్ని నిరంతరం ఊగించేవయితే మరి కొన్ని అనవరతమూ కదిలించేవి.  యీ చిన్ని జీవితం ఎంత బలమైన సత్య పూరితమైన పాఠాలు నేర్పించింది.  కనీసం తనకు నేర్చుకుందామనే ఆసక్తి లేకపోయినా.. ఎందుకు సుఖపడలేకపోతోంది  యీ జీనితంలోనే సుఖం లేదా.. తెలీదు.  తెలుసుకోలేదు తను.  తెలిసినవారు – తెలిసినట్లు – అందరికీ అర్ధమైటట్లు చెప్పిచావరూ, చచ్చిన వాళ్ళు కూడా తెలిసినట్లు చెప్పిచావలేదాయె. ఎందుకీ...గానుగెద్దు లా బ్రతుకు.. యీలోకంలోకి వచ్చినట్టు ఎవర్ని నిలదీసి అడిగినా సమాధానం రాదు. యిక తనతుతానే తెలుసుకోవాలి కాబోలు. ఎందుకో .... ఎన్న డూ లేనంతగా....శారీరకంగా, మానసికంగా కూడా అలసిపోతూంది తను. వ్రేళ్ళు నొప్పి పడ్డాయి.

కాగితాలు కట్టకట్టి సొరుగు లో కుక్కి వేసింది. – రమణి

అఫీసు వదిలేసింది.  ఆలోచనలు మాత్రం ఆమెను వదలలేదు.  విశ్వం మద్యహ్నం నుంచి కంటబడలేదు.  ఎక్కడ తిరుగు తున్నాడో, ఏమో.  అయినా విశ్వం – అంటే అంత అపేక్ష ఎందుకు  తన మాట ఒక్కటీ వినడు, పైగా వింటున్నట్టు నటిస్తాడు, వింటున్నానంటాడు.   అంతే...... అందుకనే అంత జాలి పుట్టుకొస్తుందా-----తనకు  లేక పోతే...........

తనలాగే జీవితం అంటే ఖాతరు లేకుండా గడిపేస్తున్నాడనా.   అదలించి – ఆదరించే వారెవరూ లేరనా.. ..చెడిపోతున్నాడనా  వీటి లో ఏది కారణం  లేక అన్నీనా.... అయినా తనకెందుకీ అక్కరలేని తగులాటకం.  అతనెలా పోతే మాత్రం తనకెందుకు.  ఉద్యోగం ఊడి బ్రతుకు అల్లరిపాలైతే ---అతనే అఘోరిస్తాడు.  

ఆమె నడుస్తూనేవుంది. రకరకాల మనుషులు ఆమెను తప్పుకు పోతున్నారు.వింతసందడి చెవిన పడుతోంది.  కొందరు భవిష్యత్తు మీది ఆశ తో అడుగు లేస్తున్నారు, మరికొందరు గతాన్ని తలచుకుంటూ ఏడుస్తున్నారు.  యీనిన్న రేపటులగురించి ఎందుకో అంత ఆందోళన   యీ ఆందోళనే మానవజీవిత సుఖాన్ని దొంగిలించేస్తూంది.

ఇంతలో పబ్లిక్ వర్కు మేస్త్రీ పలకరించాడు.

రమణి ఆలోచనల వలల్లోంచీ బయటపడింది. తరువాత అప్రయత్నంగా అడిగేసింది...  విశ్వం ----కనిపించాడా అని,

యీ రోజు నాటకం కదమ్మా..... అతనెక్కడ కనిపిస్తాడు,  అని జవాబిచ్చి జారుకున్నాడు.

మరల ---రమణికి- ఎందుకో విశ్వం పైనజాలికలిగింది.  ఏమైనాసరే ---..ఈనాటకాలు మానిపించాలి, ఆఫీసు ఎగ్గొట్టడం మాట అటుంచి ఒళ్ళు చెడగొట్టు కంటున్నాడు. ఏమైనా ఒంటికివస్తే, దిక్కా మొక్కా.! ఎవరు చేస్తారు ?

ఎందుకొచ్చిన కళా సేవ, అయినా యిదికళా సేవో,కాంతా సేవో – ఎవరికి తెలుసు

ఎవరో – సిగ్గు, లజ్జ లేని ఆడాళ్ళను తీసుకొచ్చి వారితో సమానంగా – వెధవగంతులు. పోనీ---తనకెందుకు ---అని అనుకుంటూనే తాళంతీసి యింట్లో దూరింది – రమణి.  అనాధ లాంటి శూన్యత్వం ఆమెను ఆహ్వానించింది.  ముఖం కడిగి---చీర మార్చేసుకుని ---ఫ్లాస్కులో –కాఫీ –గొంతులో పోసుకుని—పాతకుర్చీలో కూలబడి -  అలాంటిదే ఓ పాత పత్రక తీసి పేజీలు తిరగెయ్యసాగింది. కధలో ఒక్క ముక్కా తనకు అర్ధం కాలేదు.  ఆమె ప్రయత్నించనూలేదు కూడా...

ఇంతలో కమీషనరు మాటలు జ్ఞప్తికి వచ్చాయి.  పుస్తకం మూసి తీరుబడిగా ఆలోచనలో పడింది.   ఎంత అందంగా,నిర్మలంగా మాట్లాడేడు,ఏమాత్రం ఉద్రేకం  లేకుండా .. అతని సుచన అంగీకరిస్తే  జీవితగతే మారిపోతుంది.  అందమైన బంగళా---ఫర్నిచరూ – పిలిచేసరికి పలికే బంట్రోతులు –చేతినిండా డబ్బు –వెనక కావలసినంత గౌరవం.....

విలాస జీవితం కొంతకాలం తను రుచిచూసి వదిలేసిందే..  వాటిలో మాత్రం ఏముంది కలుక,అదంతా ఉత్తసుఖాభాస మనల్ని మనం మోసగించుకోవడం-.... . . . .  అందుకనే కాబోలు యీ పేద జీవితంలో కూడా విలాసాల వైపు మనసు పోలేదు.

నిజానికి యీనాడు తన వద్ద కొంత పైకం లేక పోలేదు.  అడపా, తడపా—విశ్వానికి అప్పు యివ్వడానికే పనికి వస్తోంది.  అతడు తిరిగి యిచ్చేది లేదని తేలిసి కూడా.   అప్పు తీసుకోవడానికి వచ్చి నపుడు ఎన్ని లయలు వేస్తాడు, పసివాడిలా, నిజానికి అతను పసివాడే—వయసు తో పాటు –మనసు ను పెంచలేదు.—కాలం . . .యిష్ఠం వచ్చినట్ట్లు మా ట్లాడతాడు ---చిత్తం పరుగెడతాడు ఎదురు దెబ్బలు తగులుతాయనే భయమైనా లేదు.  ఆ అమాయకపు ప్రవర్తనే తన్ని బంధిస్తోందా!...

పక్కవాటాలోంచీ కొత్త దంపతుల కేరింతలు వినిపించాయి  తనగది అంత ఆనందాన్ని ఒక్కనాడూ పొందలేదు. 

ఎంత కాలమీ ఒంటరి తనం?.  ఎందుకు బ్రతుకు తున్నట్లు?  విశ్వం కోసమా?  అతని కోసమూ కాదు. ఎవరి కోసమూ కాదూ  -కేవలం తనకోసం. . . . .

ఇక భరించలేకపోయింది. . . ఆలోచనలతో తల వేడెక్కి పోయింది. . . విసురు గా లేచి - - - కేరియరు ఊడదీసి భోంచేసింది.  చేతులు తుడుచుకుంటూ - - - ఉండగానే...తలుపు వారగా - - నీలంరంగు కవరు కనిపించింది.   తీసి చూస్తే . . . ఆహ్వానమూ, కాంప్లిమెంటరీ టిక్కట్టూ అందులో ఉన్నాయి.  తలుపు సందుల్లోంచీ విసిరేశాడు కాబోలు. . విశ్వం...అని అనుకున్నది.  ఆమెకు నాటకాలంటే సరదా ఏమీ లేదు.  ఇంతకు పూర్వం కేవలం విశ్వాన్ని  సంతోషపరచడం కోసం వెళ్ళేది.  ఏఁమిటో యీరోజు విశ్వంపైన కొంచం చిరాకు పుట్టుకొచ్చింది. మనస్సు కూడా చాలా అలజడి గా ఉంది.  లేకపోతే వెళ్ళేదేమో.

పడుకుందామని ప్రయత్నించిందిగాని. . . నిద్ర ఆమె దరిదాపులకు కూడా చేరలేదు.  మనోయవనికపై. . . అనేక బింబాలు అల్లరి చిల్లరిగా పడసాగాయి.  నున్నటిగడ్డం విశాలమైన నుదురు సహనాన్ని సూచించే కళ్ళు - -బాగానే వుంటాడు- - కమీషనరు- -అనుకున్నది- - రమణి.

తను యీవాతావరణాన్ని యిక భరించలేదు.  యిక యీ జీవితానికి తెరవాల్చి- - మరో జీవితానికి తెరెత్తాలి.  ఆనాడు సుఖశాంతులు లభిస్తాయి. కమీషనరు తో సంసారిక జీవితం- - ప్రశాంతంగా ఉంటుంది.  కొద్దికాలం లోనే---అతనిలో తాను లీనమైపోగలదు.  తన వ్యక్తిత్వం దెబ్బతినకుండానే. .  పోతే విశ్వాన్ని ఆదుకునే వారెవరూ ఉండరు. పోనీ- తనకేం.

ఆఖరుకు - - - కమీషనరుతో కలసి శేషజీవితం సుఖమయం చేసుకోవాలనే నిశ్చయానికి వచ్చింది-రమణి.  రేపు ఉదయం - - - తన నిశ్చయాన్ని తెలియచేయాలనుకుంటూనే - - -నిద్రలో పడింది.

·         *

ఎనలేని ఉత్సాహం తో - - తన నిర్ణయాన్ని చెప్పి కమీషనర్ ని సంతోషంలో ముంచెయ్యాలి- అని

 అనుకుంటూ నే-  - - కమీషనర్ గదిలోకి అడుగు పెట్టింది – రమణి.

“చూశావా—ఏంచేసాడో ఆ అభాజనుడు”.  అని ప్రారంభించాడు కమీషనరు ఆమెను చూడగానే.   ఏమీ అర్ధం కాక తెల్లబోయింది.  పె ద్ద –చిన్న-తన అంతస్తు- ఏఁమిటో తెలుసుకుని, ఒళ్ళు దగ్గరుంచుకోనక్కరలేదూ- - ఆ ఛైర్మన్ ఖారాలూ, మిరియాలూ, నూరుతున్నాడు- - యిక విశ్వాన్ని రక్షించడం ఎవరితరమూ కాదు. –నువ్వు వాడ్నివెనకేసుకు రాబట్టే వాడిలా తయారయ్యాడు.-

కమీషనర్ మాటలు చాలా బాధ కలిగించాయి- రమణికి. వినయంగానే---యింతకూ – “విశ్వం ఏంచేసాడని.  అంతకోపానికి”. అన్నది.    

“మెల్లగా అంటావేం!- -  ఛైర్మన్ రోడ్లకోసం తెప్పించిన సిమ్మెంటు మింగేశాడని—కంట్రాక్టర్ల దగ్గర సొమ్ము గుంజుకుంటున్నాడని – హాస్పటలు నర్సులతో ప్రేమకలాపం సాగిస్తున్నాడని – యివికొన్ని . . .యింకా యిలాంటివి ఎన్నో - - -రాత్రి నాటకంలో ---“ఛైర్మన్”   పాత్రను సృష్టించి – దానిద్వారా – మన ఛైర్మన్ బండారం బయటపడేశాడట.  దాంతో హాల్లో చప్పట్లవర్షం కురిసిందట.  ఖర్మంచాలక ముందు సీట్లోనే కూర్చన్న మన ఛైర్మన్ గారు ముఖం ఎత్తు కో లేక పోయాడట”.

ఇంతకూ అవన్నీ మన ఛైర్మన్ చేసినవని ఎందుకనుకోవాలి?  ఆనాటకంలో అలాంటి పాత్ర ఉందేమో! దానికి వాళ్ళేం చేస్తారు.మనలో మన మాటగా అనుకుంటే – మన ఛైర్మన్ గారు మాత్రం- ఆ అఘాయిత్యాలన్నీ జరిపించలేదా?.

“అదిగో    ఆ ప్రసక్తి మనకు అనవసరం మనం తలమ్ముకున్నవాళ్ళం.  లోకాన్ని మరమ్మత్తు చెయ్యాల్సిన వాళ్ళం కాదు., నీమీద ఉండే గౌరవం కొద్దీ –నీవు చెప్పింది విని ---యింత వరకూ విశ్వాన్ని సపోర్టు చేస్తూవచ్చాను.  యిక నా తరం కాదు.  ఆఛైర్మను యీ అభాగ్యుడి ఉద్యోగానికి ఎసరుపెడతాడు...తప్పదు.....యికనువ్వూ, నేనూ  చేసేదేమీలేదు”. 

యీ స్థితిలో రమణికి   తన నిర్ణయాన్ని కమీషనర్తో చెప్పి ఆయనకు సంతోషం కలిగించాలనే కోరిక సన్న గిల్లిపోయింది.  మాట్లాడకుండా బైటకు వచ్చేసింది.

*

తరువాత తమణి ఆఫీసుకు రానూ లేదు.  కమీషనర్ ని కలుసుకోనూలేదు.

“ఎందుకూ పనికిరాని మాటకాల పిచ్చివాడిని కట్టుకుని ----వాడితో పాటే తనూ నాటకాలు వేసుకుంటుందా!  --యింతమంచి ఉద్యోగమూ,చక్కటి బంగళా, సభ్యమనుషుల్లో గౌరవమూ అన్నీ వదులుకుని దారిద్ర్యాన్ని వెంట బెట్టుకుంది. . . .దురదృష్టవంతురాలు”.  అనుకున్నాడు కమీషనరు.

“తెలివితక్కువది కాకపోతే యీ నాటకాలు వేసే పిచ్చాడు తనని ఉధ్ధరిస్తాడనుకుందా. .  లేవదీసుకు పోయింది”.  అని ఏక గ్రీవంగా తీర్మానించారు ఆఫీసులో పని చేస్తున్న తోటి గుమస్తాలు.

ఎప్పుడైనా ఆమెకనుపిస్తే ఉచితంగా యివ్వడానికి తలా ఒక సానుభూతి వాక్యాన్ని జాగ్రత్తచేసి ఉంచుకున్నారు.

కాని,

ఆమె కనుపించ లేదు.